συλλογή

Η συνηθέστερη σημασία της λέξης είναι η συγκέντρωση αντικείμενων με κάποια αξία, σπάνιων ή περίεργων, ταξινομημένων σύμφωνα με τα κριτήρια ή το σκοπό εκείνου που τα μαζεύει (συλλέκτη) και τα οποία αποτελούν συχνά αντικείμενο ανταλλαγών ή και εμπορίου. Η τάση για τη δημιουργία και τον πλουτισμό μιας συλλογής και η επίδειξη της στο κοινό, καθώς και η διαφήμιση της με τα πιο διαφορετικά μέσα (καταλόγους, άρθρα στις εφημερίδες κτλ.), δεν προέρχεται κατά κανόνα από εμπορικό πνεύμα, αλλά από πάθος. Το πάθος αυτό, μερικές φορές παραβιάζει και στοιχειώδεις ηθικούς κανόνες, όπως στην περίπτωση του Γκουλιέλμο Λίμπρι, Φλωρεντινού που έγινε Γάλλος υπήκοος (1833), μέλος της Ακαδημίας των Επιστημών και τιμήθηκε με τη Λεγεώνα της Τιμής. Ο Γκ. Λίμπρι καταλήστεψε χωρίς ενδοιασμούς τα αρχεία του Ινστιτούτου της Γαλλίας, όχι από ταπεινή επιδίωξη κέρδους, όπως αποδείχτηκε στη δίκη που έγινε, αλλά από το ακατανίκητο πάθος του συλλέκτη. Αλλά και η ψυχιατρική καλείται συχνά v’ ασχοληθεί με παρανοϊκές συλλεκτικές μανίες ατόμων, που χωρίς να έχουν αισθητικά ή επιστημονικά κριτήρια, μαζεύουν αντικείμενα χωρίς συνάφεια και σημασία. Παραμερίζοντας όμως τις νοσηρές όψεις της συλλεκτικής, πρέπει v’ αναγνωρίσουμε ότι το πάθος της «συλλογής» συνέβαλε αποφασιστικά στη γνώση των έργων τέχνης, καθώς και των ηθών και εθίμων του παρελθόντος. Στην κλασική αρχαία Ελλάδα συνήθιζαν να συγκεντρώνουν τους «θησαυρούς» των ναών (αγγεία, αγάλματα, αφιερώματα κλπ.) σε ειδικά κτίρια που ονομάζονταν ακριβώς «θησαυροί». Στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, σ’ ένα ανάλογο κτίριο που λεγόταν Μουσείον και ήταν αφιερωμένο στις Μούσες, συγκέντρωναν έργα τέχνης και πάπυρους με λογοτεχνικά κείμενα. «Πινακοθήκη» ήταν για το Βιτρούβιο, όπως και σήμερα, το μέρος όπου συγκεντρώνονταν πίνακες. Τα έργα τέχνης κατά τους Ρωμαίους, ήταν δημόσια περιουσία που ανήκε σ’ όλους τους πολίτες. Η αντίληψη όμως αυτή παραμερίστηκε στο Μεσαίωνα, και οι συλλογές που έγιναν ιδιωτικές και κληρονομικές, ανήκαν στους ηγεμόνες ή τους πλούσιους άρχοντες. Μόνο στην ακμή της Αναγέννησης αναβίωσε η ρωμαϊκή αντίληψη με τη λαμπρή χειρονομία του πάπα Σίξτου Δ’, που δώρησε στο λαό τη σ. του Καπιτωλίου (1471). Η χειρονομία του δε βρήκε μιμητές και οι περισσότερες σ. παρέμειναν προσωπικές περιουσίες των παπών, των ηγεμόνων και των πριγκιπικών οίκων. Ονομαστοί συλλέκτες ήταν οι πάπες Ιούλιος B’ και Λέων Γ, οι ηγεμόνες Φραγκίσκος A’, Κάρολος E’ και Φίλιππος B’, ο Λαυρέντιος ο Μεγαλοπρεπής και όλη η οικογένεια των Μεδίκων, η Μαρία Στούαρτ, η Μαργαρίτα της Αυστρίας, η Αικατερίνη της Σουηδίας και η Αικατερίνη της Ρωσίας κ.ά. Στην εποχή της Αναγέννησης περιζήτητες από τους συλλέκτες ήταν οι περγαμηνές, τα χειρόγραφα και τα αρχέτυπα. Από το 18o αι. διαδόθηκε η σ. αντικείμενων, συνήθως μικρών και σχετικά μικρής αξίας. Πρόκειται για τις ιδιωτικές συλλογές γραμματοσήμων (φιλοτελισμός), και εντόμων ή φυτών, νομισμάτων και μεταλλίων κλπ. Υπάρχουν επίσης σ. ετερόκλητων αντικείμενων όπως η σ. εφτά χιλιάδων κουμπιών των βασιλέων της Γαλλίας, που εκποιήθηκε τμηματικά σε μια δημοπρασία στη Φραγκφούρτη, σ. γαντιών, ρολογιών, επιστημονικών και μουσικών οργάνων ακόμα και σ. από πίπες και ταμπακιέρες. Σε άλλη κατηγορία ανήκουν οι συλλέκτες σιδερένιων ή μπρούτζινων αντικείμενων, χυτών, σκαλιστών ή σφυρήλατων, όπως φαναριών και κηροπήγιων. Σημαντική θεωρείται η σ. από κλειδιά και κλειδαριές διάφορων εποχών (στο Μπαρτζέλο της Φλωρεντίας και στο Καστέλο Σφορτσέσκο του Μιλάνου, καθώς και στο Μουσείο Σίδερου της Φραγκφούρτης). Πολυάριθμες είναι επίσης οι ιδιωτικές σ. γυαλιών, καθρεφτών, χαλιών, αγγείων, αντικείμενων κινέζικης τέχνης κ.ά. Ιδιαίτερος λόγος πρέπει να γίνει για τη σ. μικρών τυπωμένων αντικείμενων (ημερολόγιων διάφορων χωρών, εισιτήριων θεάτρων, προσκλητήριων γάμων και αγγελτήριων κηδειών, μενού επίσημων γευμάτων κτλ.), οι σ. αυτόγραφων κουτιών σιγαρέτων ή σπίρτων, μπουκαλιών κλπ. Πολλοί είναι οι συλλέκτες πεταλούδων για τα ωραία χρώματα των φτερών τους. Στην αναγέννηση πολλοί ηγεμόνες και ανώτατοι κληρικοί στη Δύση ήταν συλλέκτες έργων τέχνης. Σήμερα οι συλλογές τους κοσμούν πινακοθήκες ή έχουν μετατραπεί τα ανάκτορά τους σε πινακοθήκες, όπως το ανάκτορο Πίτι της Φλωρεντίας, που μία του αίθουσα εικονίζεται εδώ. Συλλογή γραμματοσήμων τα οποία κυκλοφόρησαν στο Βέλγιο το 1958.

* * *

η, ΝΜΑ, και συλλοή Ν [συλλέγω]

το να συλλέγει, να μαζεύει κανείς διάφορα πράγματα, το μάζεμα (α. «συλλογή ελαιοκάρπου» β. «ἐπὶ φρυγάνων ξυλλογὴν ἐλθόντες», Θουκ.)

νεοελλ.

1. σύνολο ομοειδών αντικειμένων που έχουν συγκεντρωθεί και ταξινομηθεί λόγω τής καλλιτεχνικής σημασίας τους ή τής αξίας τους ως τεκμηρίων, είτε λόγω τής τιμής τους, τής σπανιότητάς τους ή άλλης ιδιότητας τους («συλλογή γραμματοσήμων»)

2. το να συλλογίζεται κανείς κάτι, περίσκεψη («έπεσε σε βαθιά συλλογή»)

3. ιατρ. (σχετικά με παθολογικό υγρό σε ιστό) συνάθροιση, συγκέντρωση («συλλογή πύου»)

μσν.-αρχ.

συνάθροιση, σύναξη («τὸν δὲ ἡγεμόνα γενέσθαι τῆς συλλογής», Ηρόδ.)

αρχ.

1. κτήση, απόκτηση («τῇ συλλογῇ χαίροντες», Λιβάν.)

2. συγκέντρωση στρατιωτών, στρατολογία («ὦδε οὖν ἐποιεῑτο τὴν συλλογήν», Ξεν.)

3. περίληψη, ανακεφαλαίωση («ἦν δ' ἡ συλλογὴ ῥᾳδία», Δημοσθ.)

4. ιατρ. συρροή, συμφόρηση («συλλογὴ αἵματος», Αριστοτ.)

5. φρ. α) «συλλογὴ τοῡ βίου» — εξασφάλιση τών μέσων για τη ζωή (Αντίφ. Σοφ.)

β) «γενείου ξυλλογὴ τριχώματος» — η είσοδος στην ανδρική ηλικία (Αισχύλ.)

γ) «συλλογὴν ποιῶ» — καλώ σε συνέλευση.